معرفی هرباریوم (موزه گیاهی) مرکز
معرفی هرباریوم (موزه گیاهی)
تعریف هرباریوم
هرباریوم یا «موزه گیاهی» محلی است برای نگهداری مجموعهای از گیاهان خشکشده که طبق ردهبندی علمی مشخص، در پوشهها و قفسههای مخصوص نگهداری میشوند. این مجموعه بهعنوان یکی از مهمترین بانکهای اطلاعات گیاهی، بستری علمی برای شناسایی، طبقهبندی و مطالعه پوشش گیاهی هر منطقه محسوب میشود.
هرباریومها به پژوهشگران، استادان، دانشجویان و کارشناسان حوزههای کشاورزی، منابع طبیعی، داروسازی و محیطزیست کمک میکنند تا بدون لطمه به زیستگاه طبیعی گیاهان، نمونههای واقعی را مورد بررسی قرار دهند.
اهداف تشکیل هرباریوم
-
شناسایی و طبقهبندی علمی گیاهان و تشخیص ویژگیهای مهم ریختشناسی، آناتومی و تاکسونومیک هر گونه.
-
تعیین روابط و قرابت گونههای گیاهی و بررسی ویژگیهای گیاهشناسی مرتبط.
-
معرفی گونههای بومی و سازگار با شرایط اقلیمی جهت احیای پوشش گیاهی و توسعه کشتهای بومی.
-
شناسایی گیاهان دارویی و فراهم کردن اطلاعات برای پژوهشهای داروسازی و علوم زیستی.
-
معرفی گیاهان مرتعی، جنگلی و بیابانی برای استفاده در طرحهای احیاء مراتع و جنگلها و بیابانزدایی.
-
شناسایی گیاهان نادر یا در معرض انقراض و ارائه پیشنهادهای حفاظتی.
-
شناسایی علفهای هرز مؤثر بر محصولات زراعی و ارائه راهکارهای کنترل آنها.
-
ارائه اطلاعات پایه برای پروژههای علمی و اجرایی در زمینه آبخیزداری، کشاورزی و فضای سبز شهری.
-
کاهش وابستگی علمی به مراکز خارجی در زمینه شناسایی و نامگذاری گیاهان.
تاریخچه و وضعیت فعلی هرباریوم
هرباریوم مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان در سال ۱۳۶۱ در ایستگاه تحقیقاتی دستگرد تأسیس گردید.
این مجموعه با بیش از ۲۰٬۰۰۰ نمونه گیاهی از استانهای اصفهان، چهارمحالوبختیاری، مرکزی، یزد و سایر مناطق کشور، یکی از بزرگترین هرباریومهای استانی کشور محسوب میشود. حدود ۸۰٪ از نمونهها مربوط به استان اصفهان و ۲۰٪ دیگر از سایر استانها جمعآوری شدهاند.
نمونههای گیاهی پس از پرس و خشک شدن، بر روی مقواهای مخصوص نصب و در فایلهای فلزی بهصورت طبقهبندیشده بر اساس خانواده، جنس و گونه نگهداری میشوند. تاکنون حدود ۸۰٪ از نمونهها تا سطح گونه شناسایی شدهاند.
تمامی نمونهها با بهرهگیری از فلورهای علمی معتبر و توسط گیاهشناسان مرکز و محققان مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور شناسایی گردیدهاند.
منابع علمی و کتابخانه هرباریوم
کتابخانه تخصصی هرباریوم مرکز، از غنیترین مجموعههای علمی کشور در حوزه گیاهشناسی است. از مهمترین منابع آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
-
Flora Iranica (سری کامل به زبان لاتین)
-
فلور پارسا (۱۰ جلد، به زبان فرانسه)
-
فلور ایران به زبان فارسی
-
فلور رنگی دکتر قهرمان
-
رستنیهای ایران (۳ جلد)
-
فلور کشورهای همجوار شامل: عراق، پاکستان (۱۴۲ جلد)، ترکیه، روسیه و ایتالیا
این منابع، مرجع اصلی برای شناسایی گونههای گیاهی در استان و کشور هستند و مورد استفاده پژوهشگران و دانشجویان علاقهمند نیز قرار میگیرند.
سامانه و بانک اطلاعاتی دیجیتال
اطلاعات تمامی نمونهها شامل خانواده، جنس، گونه، محل و ارتفاع جمعآوری، تاریخ برداشت، مشخصات جمعآورنده و شماره نمونه، در سامانه نرمافزاری هرباریوم ثبت شده است. این بانک اطلاعاتی امکان دسترسی سریع پژوهشگران به دادههای گیاهشناسی مناطق مختلف را فراهم میکند.
جایگاه ملی و بینالمللی
هرباریوم گیاهی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان با کد اختصاصی ISFAHAN در نمایه بینالمللی هرباریومهای جهان به ثبت رسیده است.
این ثبت بینالمللی، ضمن تأیید جایگاه علمی مجموعه، امکان مشارکت در معرفی گونههای جدید و همکاری با مراکز علمی دنیا را فراهم میسازد.
برنامهها و فعالیتهای پژوهشی
هرباریوم مرکز در راستای گسترش فعالیتهای علمی خود، اهداف و برنامههای زیر را دنبال میکند:
-
انجام مطالعات تاکسونومی، فلور و پوشش گیاهی مناطق مختلف کشور.
-
جمعآوری گیاهان دارویی و بومی جهت تکمیل کلکسیون استانی.
-
انجام مطالعات آناتومیکی، سیتولوژیکی و کروموزومی گیاهان.
-
تهیه تصاویر میکروسکوپی از دانه گردهها و بافتهای گیاهی.
-
جمعآوری و اسکن بذر گونههای مرتعی برای تهیه اطلس بذر و اطلس دانه گرده.
-
راهاندازی هرباریوم مجازی (Virtual Herbarium) بهمنظور دیجیتالسازی نمونهها و دسترسی پژوهشگران به تصاویر باکیفیت بالا از سراسر کشور و جهان.
همکاریهای علمی
هرباریوم مرکز تحقیقات اصفهان آماده همکاری با سازمانهای دولتی و غیردولتی، دانشگاهها، مراکز پژوهشی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی در قالب پروژههای مشترک، پایاننامهها و تحقیقات علمی میباشد.
